Skorpiony - strona popularno-naukowa

Tło historyczne

Leiurus został opisany we wczesnych latach XIX wieku, jako podrodzaj rodzaju Androctonus, i gromadził gatunki o wąskiej metasomie (do czego nawiązuje nazwa Leiurus; leptochelys, macrocentrus, quinquestriatus, thebanus, tunetanus), które, oprócz jednego, z biegiem czasu, zostały przeniesione do innych rodzajów lub zsynonimizowane z innymi gatunkami. Leiurus, jako takson monotypowy, został podniesiony do rangi rodzaju w roku 1949 - u L. quinquestriatus odnotowywano jednak podgatunki - typowy, L. quinquestriatus hebraeus, oraz kilka innych, które skończyły jako synonimy tychże dwóch (jedynie status L. quinquestriatus voelschowi pozostawał do dziś niepewny). Dopiero 12 lat temu do rodzaju zaczęły dochodzić nowe gatunki - chronologicznie L. jordanensis, L. savanicola, L. nasheri oraz L. abdullahbayrami. Obecnie analiza materiału, głównie z Półwyspu Arabskiego, przyniosła opis 4 kolejnych gatunków oraz zmiany w poprzednio znanych taksonach - przywrócenie ważności L. brachycentrus, zsynonimizowanie do niego L. nasheri oraz podniesienie statusu L. hebraeus.

Gatunki

Leiurus brachycentrus stat. nov.

60-72 mm całkowitej długości, podstawowym kolorem jest żółty, a kończyny zdobione są brązowo-szarymi plamkami, natomiast V segment metasomy jest ciemniejszy. Samce posiadają 31-35 zębów na pektynach, samice 25-28.

Występuje w Jemenie oraz południowo-zachodniej Arabii Saudyjskiej, na nisko położonych, piaszczystych, terenach przybrzeżnych. Podczas gdy pustynia Tihama charakteryzuje się średnią temperaturą w dzień na poziomie 43°C oraz wilgotnością 40-60%, obszary również zamieszkałe przez ten gatunek, a leżące bardziej na południe, znane są z mgły przybrzeżnej.

Za młodszy synonim uznano Leiurus nasheri.

Para L. brachycentrus.

Leiurus macrocentrus sp. nov.

Osiąga 61-88 mm długości, barwa od żółtej po blado-pomarańczową, V segment metasomy lekko ciemniejszy. Już nazwa gatunkowa odnosi się do wysokiej liczby zębów na pektynach, która u samców wynosić może od 33 po 43, natomiast u samic 30-37.

Spotkać go można w Omanie, na piaszczystych terenach od poziomu morza po 800 metrów wyższe. Odławiane często były przed swoimi kryjówkami, polując techniką sit-and-wait.

Leiurus haenggii sp. nov.

Całkowita długość to 65-97 mm. Ubarwienie żółte po żółto-pomarańczowe, tergity oraz V segment metasomy brązowo-szary. Na pektynach znajdziemy 28-39 zębów u samców oraz 24-32 u samic.

Sugeruje się szerokie występowanie na Półwyspie Arabskim - od linii brzegowej aż po 2828 metry nad poziomem morza. Występują na terenach skalnych i żwirowych.

Leiurus arabicus sp. nov.

Osiąga od 74 aż po 100 mm długości. Samce posiadają 34-40 zębów na pektynach, samice 28-33. Przy ubarwieniu żółtym po żółto-pomarańczowe, karapaks, tergity oraz V segment metasomy przyjmują ciemniejsze kolory. Występuje na Półwyspie Arabskim, zamieszkuje suche, kamieniste tereny.

Leiurus haberti sp. nov.

Dorosłe osobniki mierzą 73-83 mm oraz ubarwione są podobnie do L. haenggii, do którego gatunek ten jest blisko spokrewniony. Samce charakteryzują się 36-37 zębami na pektynach, samice mają ich 33-34. Gatunek znany z gór z jednej z prowincji Omanu.

Leiurus hebraeus stat. nov.

Niewielki gatunek, osiągający 58-77 mm. Podstawowym kolorem jest żółty po pomarańczowo-brązowy. U samców naliczymy 33-37 zębów, u samic 27-32. Omówiono 11 cech, które sugerowane były przy rozróżnianiu go od L. quinquestriatus, kiedy jeszcze był jego podgatunkiem. Jednoznaczne rozróżnienie gatunków sugeruje się jednak na bazie dwóch z nich:

»niższa liczba granulacji na III segmencie metasomy, »jedynie u samców - słabo zaznaczona lub nieobecna granulacja na sternitach.

Podziału dokonano głównie na bazie miejsca występowania - Afryka vs. Środkowy Wschód. L. hebraeus zamieszkuje Izrael, Jordanię, Syrię oraz Liban. Populacja z południa Synaju należeć może do nieopisanego do tej pory gatunku.

Leiurus quinquestriatus Osiąga 69-90 mm, kolor jednolicie żółty, lecz z ciemniejszymi znaczeniami na karapaksie i tergitach. V segment metasomy ciemniejszy. Samce mają 30-39 zębów na pektynach, samice 26-38. Występuje w Egipcie oraz Sudanie. Leiurus abdullahbayrami

Dokonano jedynie krótkiej redeskrypcji. Gatunek mierzy 51-68 mm, liczy odpowiednio dla samca i samicy 36-42 zęby na pektynach oraz 30-35. Występuje w Turcji oraz Syrii.

Leiurus jordanensis

Również w tym przypadku ilość informacji nie przytłacza - 74-115 mm całkowitej długości, 33-37 zębów dla samców oraz 27-31 dla samic, występowanie w Jordanii oraz Arabii Saudyjskiej.

Ogólnie o rodzaju

Leiurus należy do wywodzącego się z Laurazji kladu Buthus, zamieszkującego suche obszary palearktyki. Spośród tej grupy jest najbliżej spokrewniony z Cicileiurus, Odontobuthus oraz Apistobuthus. Prawdopodobnym jest, że należy do grupy buthidów, które do Afryki trafiły z Azji oraz Arabii, co powiązać można ze zdarzeniami tektonicznymi na przestrzeni oligocenu i wczesnego miocenu, które doprowadziły do oddzielenia się płyty arabskiej od afrykańskiej. O nieobecność Leiurus w Azji natomiast obwiniać można barierę w postaci Oceanu Tetydu.

Spośród gatunków z Półwyspu Arabskiego rozróżnia się dwie linie:

L. haenggii, L. arabicus, L. heberti,

L. brachycentrus, L. macrocentrus.

Publikacja

Obszerna i bogato ilustrowana publikacja zawiera klucz do rodzaju, porównania gatunków w formie danych tabelarycznych, porównania zdjęć oraz skanów kluczowych elementów morfologicznych oraz wiele innych przydatnych materiałów i informacji.

Bibliografia

  • Lowe G, Yağmur EA, Kovařík F. 2014. A review of the genus Leiurus Ehrenberg, 1828 (Scorpiones: Buthidae) with description of four new species from the Arabian Peninsula. Euscorpius. 2014 (191):1-131.